ท่านเคยมีอาการเหล่านี้หรือไม่ … ปวดน่อง ปวดสะโพก เป็นตะคริวขณะเดินหรือออกกำลังกาย แต่เมื่อได้นั่งพัก อาการจะดีขึ้น
         อาการปวดน่องที่กล่าวมาข้างต้น อาจดูเหมือนเป็นการปวดกล้ามเนื้อธรรมดา หรือเป็นเพียงโรคทางระบบกระดูกและกล้ามเนื้อทั่วไป ซึ่งอาจทำให้ไม่ได้ให้ความสนใจกับอาการปวดนี้มากนัก
         บางท่านอาจเพียงแค่นอนพัก หาซื้อยาแก้ปวดมารับประทานเอง ประคบร้อนหรือเย็น หรือไปนวด ซึ่งเป็นการรักษาทางเลือกอีกวิธีหนึ่งที่คนส่วนใหญ่จะรักษาเมื่อมีอาการปวดกล้ามเนื้อ

        บทความนี้ จะกล่าวถึงอาการปวดน่อง ที่เกิดจากสาเหตุอื่น นั่นคือ 

       ปวดน่องจากหลอดเลือดแดงส่วนปลาย Peripheral artery disease (PAD) เป็นโรคเรื้อรังที่มีความผิดปกติแบบค่อยเป็นค่อยไปของหลอดเลือดแดงขนาดใหญ่และขนาดกลาง 
       ลักษณะความผิดปกติคือ มีการตีบ หรืออุดตันของหลอดเลือดแดงที่ขา ส่งผลให้เลือดไปเลี้ยงที่ขาได้น้อยลง

ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงได้แก่

ผู้ที่มีประวัติสูบบุหรี่ หรือเป็นโรคเบาหวาน  เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สุดที่ทำให้เกิดโรคหลอดเลือดแดงตีบหรืออุดตัน
       ผู้สูงอายุที่มีอายุมากกว่า 70 ปีขึ้นไป โรคความดันโลหิตสูง โรคไขมันในเลือดสูง โรคไต

ทำไมหลอดเลือดแดงส่วนปลายอุดตัน ถึงทำให้ปวดน่อง

โรคหลอดเลือดแดงอุดตัน เกิดจากผนังชั้นในของหลอดเลือดถูกทำลาย ทำให้เกิดการสะสมของก้อนไขมัน  ที่บริเวณผนังชั้นในของหลอดเลือด เมื่อสะสมมากขึ้น ทำให้ปริมาณเลือดที่ไหลผ่านหลอดเลือดนั้นน้อยลง

 เกิดภาวะหลอดเลือดอุดตัน และหลอดเลือดแข็งตัว การที่เลือดไปเลี้ยงขาน้อยลง ส่งผลให้กล้ามเนื้อขาดเลือด จึงทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งโครงสร้าง และสรีระของกล้ามเนื้อ

มีการลดลงของมวลกล้ามเนื้อน่อง แต่มีการเพิ่มขึ้นของมวลไขมันแทน นอกจากนี้ยังพบว่า ทำให้เส้นประสาทส่วนปลายถูกทำลาย

ซึ่งทำให้การส่งสัญญาณของเส้นประสาทเกิดความผิดปกติไปด้วย ส่งผลให้เกิดกระบวนการอักเสบขึ้นภาวะหลอดเลือดแดงอุดตัน

                                 

ทำให้เกิดอาการปวดน่องและเป็นตะคริวเวลาเดิน เมื่อนั่งพักอาการจะดีขึ้นหรือหายไป  เนื่องจากขณะเดินกล้ามเนื้อขาต้องการเลือดไปเลี้ยงเพิ่มขึ้น แต่เลือดไม่สามารถไปเลี้ยงได้เพราะหลอดเลือดอุดตัน  ทำให้กล้ามเนื้อเกิดการขาดเลือด อาการปวดน่องจึงเพิ่มขึ้น

 เมื่อหยุดนั่งพัก กล้ามเนื้อไม่ได้ทำงาน เลือดไปเลี้ยงได้เพียงพอ อาการปวดน่องและตะคริวจึงหายไป นอกจากนี้ยังมีอาการอื่นที่เกิดร่วมกับอาการที่กล่าวมาข้างต้น

 ดังนั้นจึงขอสรุปอาการที่เกิดจากหลอดเลือดแดงอุดตัน ดังนี้

• ปวดกล้ามเนื้อน่อง หรือปวดตามตำแหน่งที่หลอดเลือดเกิดการอุดตัน โดยอาการปวดจะเกิดขึ้นอย่างค่อยเป็นค่อยไป หรือ อาจจะปวดข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้ โดยเฉพาะขณะเดิน และเมื่อนั่งพักอาการจะหายไปภายใน 10 นาที
• ผิวหนังบริเวณนั้นมีสีซีด, มันวาว และไม่มีขน
• ชีพจรที่เท้าเต้นเบา หรือจับไม่ได้ เมื่อเทียบกับอีกข้าง
  
• มีอาการชาเท้า บางครั้งทำให้เกิดความสับสนกับอาการทางระบบประสาทได้ ซึ่งผู้ป่วยจะให้ประวัติว่า ต้องนำขาไปพาดไว้กับขอบเตียง ปล่อยให้เท้าห้อยลงมา อาการชาจะลดลง
  
• มีอาการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อ
  
• ผิวหนังข้างที่หลอดเลือดแดงอุดตันจะเย็น

      จะเห็นว่า อาการเหล่านี้ ถ้าไม่ได้สังเกต หรือระมัดระวัง อาจเหมือนอาการปวดจากกล้ามเนื้อทั่ว ๆ ไป ดูเหมือนไม่รุนแรง หรือบางครั้งทำให้เกิดความสับสนกับอาการทางระบบอื่น ๆ ได้ เนื่องจากอาการบางอย่างมีความใกล้เคียงกัน
      ทำให้ผู้ป่วยไม่ได้สนใจกับอาการมากนัก ทำให้ได้รับการรักษาไม่ทัน ซึ่งอาจเกิดอันตรายได้  ดังนั้นจะแสดงอาการเปรียบเทียบอาการทางระบบอื่น ๆ ร่วมด้วย เพื่อที่จะได้เห็นภาพชัดเจนยิ่งขึ้นเกี่ยวกับอาการปวดที่ควรระวัง

 

 ตารางเปรียบเทียบลักษณะอาการปวดขา ของระบบ  กล้ามเนื้อ  ระบบประสาท  ระบบหลอดเลือด

	กล้ามเนื้อ	ระบบประสาท	หลอดเลือด
ลักษณะอาการปวด	ปวดตื้อ	ปวดแหลม	ปวดตื้อ
ตำแหน่ง	กล้ามเนื้อขา	ก้น/ น่อง	น่อง
กิจกรรมที่ทำให้ปวด	ออกแรง/ ลงน้ำหนัก	ยืนนาน	ออกแรง/ เดิน
วิธีที่ทำให้ปวดลดลง	พัก	เปลี่ยนท่าทาง	พัก
อาการขณะพัก	ค่อยเป็นค่อยไป	นาน	ทันที
ชีพจรที่เท้า	ไม่เปลี่ยนแปลง	ไม่เปลี่ยนแปลง	ลดลง/ ไม่มี
ลักษณะผิวหนัง	ไม่เปลี่ยนแปลง	ไม่เปลี่ยนแปลง	ซีด มันวาว

 

เมื่อเป็นโรคหลอดเลือดแดงอุดตัน มีการรักษา หรือดูแลตัวเองอย่างไร

 

ถ้ามีอาการดังที่กล่าวมาข้างต้น แนะนำพบแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจร่างกายอย่างละเอียดเพื่อให้ได้รับการวินิจฉัยอย่างถูกต้องแนวทางการรักษามีทั้งการออกกำลังกายภายใต้การดูแล  การรับประทานยา และการผ่าตัด

• การออกกำลังกายภายใต้การดูแลของนักกายภาพบำบัดอย่างใกล้ชิด ทำโดยการเดินบนลู่วิ่ง โดยที่ให้เดินจนกระทั่งมีอาการปวดน่องระดับปานกลางแล้วนั่งพักจนกระทั่งอาการหายไป จึงเริ่มเดินใหม่อีกครั้งสลับกันไป รวมแล้วเป็นเวลา 30 นาทีถึง 1 ชั่วโมง อย่างน้อย 3 ครั้งต่อสัปดาห์ โดยใช้ระยะเวลาทั้งหมด 12 สัปดาห์ 
• การรับประทานยากลุ่มขยายหลอดเลือด เพื่อช่วยให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ได้ดีขึ้น ซึ่งในที่นี้จะช่วยในเรื่องของอาการปวดน่องขณะเดิน แต่ถ้ารับประทานยาไปแล้วอาการไม่ดีขึ้นภายใน 3-6 เดือน ให้หยุดยา และปรึกษาแพทย์ทันที
• ถ้าอาการที่เป็นอยู่ส่งผลถึงการใช้ชีวิตประจำวัน ทำให้คุณภาพชีวิตแย่ลง แนะนำพบแพทย์เฉพาะทางเพื่อเข้ารับการผ่าตัด 

 จะพบว่าแค่อาการปวดน่อง ไม่ได้มีสาเหตุมาจากกล้ามเนื้อเพียงอย่างเดียว ยังมีอีกหลาย ๆ สาเหตุที่เป็นไปได้ ถ้าเราหมั่นสังเกตอาการให้ละเอียด เพื่อให้เข้าใจกับอาการที่เป็นอยู่ และเข้ารับการรักษาอย่างทันท่วงที ก่อนที่อาการจะทวีความรุนแรง…

 เอกสารอ้างอิง 
          มหาวิทยาลัย มหิดล ศูนย์กายภาพบำบัด คณะกายภาพบำบัด  เรียบเรียงโดย   กภ.กนกวรรณ พลสา